ลูกแก้ว เมียขวัญ

    "สตรี" ในสังคมไทยมีบทบาทซับซ้อนอย่างยิ่ง ไม่มีทั้ง "อำนาจ" และฐานะของ "ผู้นำ" ในสังคม ถูกบดบังด้วยบทบาทของ "บุรุษ" มาโดยตลอด แต่ในฐานะของ "แม่-เมีย และลูก" แล้ว กลับมีพลานุภาพมหาศาลแฝงเร้นอย่างล้ำลึกแยบยล เป็นพลานุภาพอันถ่ายทอดด้วยอารมณ์ความรู้สึกรักใคร่ อาทร อ่อนโยน ทะนุถนอม บทบาทของสตรีในประวัติศาสตร์จึงเป็นภาพที่รางเลือน ไม่มีปรากฏอยู่ในพระราชพงศาวดารเล่มใด

    หนังสือ "ลูกแก้ว เมียขวัญ" เล่มนี้ เป็นผลงานของ "ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย" ได้ใช้ความอุตสาหะอยู่ไม่น้อย ในการรวบรวมข้อมูลเอกสารนานาเข้ามาคุยเป็นเรื่องราว ซึ่งต้องนับว่าละเอียดพอสมควรทีเดียว เพื่อนำบทบาทของสตรีในพระราชสำนักฝ่ายในของสยาม ซึ่งอยู่ใกล้ชิดองค์พระมหากษัตริย์ เสนอให้ปรากฏกระจ่างชัด เรื่องราวที่อยู่ในหนังสือเล่มนี้ เว้นแต่เรื่องราวของเจ้าจอมมารดาบางท่านแล้ว โดยมากก็เป็นเรื่องราวพระประวัติของเจ้านาย แต่ไม่ว่าจะทรงเป็นเจ้านายหรือเป็นแต่เจ้าจอมมารดา ในที่นี้ก็อาจกล่าวรวมไปได้ว่าเป็นเรื่องราวของ "ฝ่ายใน" ที่ไม่ได้เป็นที่รับรู้กันนักในทางสาธารณะนั้นเอง

ลูกแก้ว
- กรมหลวงโยธาเทพ พระราชธิดาผู้ทรงอิทธิพลในราชสำนักสมเด็จพระนารายณ์ฯ
- เจ้าจอมมารดา "ฉิมใหญ่" พระราชธิดารัชกาลที่ 1 พระราชชายา "พระเจ้ากรุงธนบุรี"
- กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ เทพธิดาแห่งราชสำนัก ผู้ทรงเป็นที่พึ่งของกวีสยาม
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา ราชนารีผู้เมินคุณสมบัติกุลสตรี
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ พระอภิบาลสยามมกุฎราชกุมาร
ฯลฯ

เมียขวัญ
- สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี พระบรมราชินีพระองค์แรกของจักรีวงศ์
- กรมสมเด็จพระศรีสุรเยนทรามาตย์ ราชนารีผู้มีชาตาพลิกผัน
- สมเด็จพระศรีสุลาไลย พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
- เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี พระราชชายานารี เชื้อวงศ์ "เวียงจันท์"
- เจ้าจอมมารดาอำภา "สายหยุดพุดจีบจีน" ในราชสำนักสยาม บรรพบุรุษสกุล "ปราโมช"
ฯลฯ