เล่าเรื่องอิเหนา ฉบับร้อยแก้ว

    "เล่าเรื่องอิเหนา ฉบับร้อยแก้ว" กล่าวถึงกษัตริย์วงศ์เทวา 4 องค์ มีนามตามชื่อกรุงที่ครองราชย์คือ "กุเรปัน" , "ดาหา" , "กาหลัง" และ "สิงหัดส่าหรี" และยังมีนครหมันหยาซึ่งเกี่ยวดองเป็นญาติกันกับนครเหล่านี้ กษัตริย์แห่งวงศ์เทวามีมเหสี 5 องค์เรียงลำดับตามตำแหน่งดังนี้
1. ประไหมสุหรี
2. มะเดหวี
3. มะโต ลิกู และ
4. เหมาหลาหงี

    ต่อมาท้าวกุเรปันได้โอรสกับมเหสีเอก ซึ่งโอรสองค์นี้มีวาสนาสูง องค์ปะตาระกาหลา ซึ่งเป็นต้นวงศ์เทวาอยู่บนสวรรค์ได้นำกริชวิเศษลงมาให้พร้อมจารึกชื่อไว้บนกริชว่า "หยังหยังหนึ่งหรัดอินดรา อุดากันสาหรีปาตี อิเหนาเองหยังตาหลา" เรียกสั้น ๆ ว่า "อิเหนา" ท้าวหมันหยามีธิดากับมเหสีเอกชื่อ "จินตะหราวาตี" และท้าวดาหามีธิดากับมเหสีเอกของตนเช่นเดียวกันชื่อว่า "บุษบา" ท้าวกุเรปันได้ขอตุนาหงัน (หมั้นไว้) บุษบาให้แก่อิเหนา เพื่อเป็นการสืบราชประเพณี "...ตามจารีตโบราณสืบมาเพื่อมิให้วงศาอื่นปน..." 

    ส่วน "อิเหนา" เติบโตเป็นเจ้าชายรูปงาม ชำนาญการใช้กริช ครั้นเมื่อพระอัยกีเมืองหมันหยาสิ้นพระชนม์ อิเหนาได้ไปในงานปลงพระศพแทนพระบิดาและพระมารดาซึ่งทรงครรภ์แก่ ได้ไปพบ "นางจินตะหรา" ก็หลงรักและได้นางเป็นชายา โดยไม่ฟังคำทัดทานจากท้าวกุเรปัน และได้บอกเลิกตุหนาหงันนางบุษบาเสียเฉย ๆ ทำให้ท้าวดาหาขัดเคืองพระทัยมาก ดังนั้นพอจรกาซึ่ง "รูปชั่วตัวดำ" มาขอบุษบา ท้าวดาหาก็ยกให้เพราะแค้นใจอิเหนา ฝ่ายองค์อสัญแดหวา (ปะตาระกาหลา) เทวดาผู้ทรงเป็นต้นวงศ์เทวาไม่พอพระทัย "อิเหนา" เห็นว่าต้องดัดสันดานให้สำนึกตัว จึงบันดาลให้วิหยาสะกำ โอรสท้าวกะหมังกุหนิงเก็บรูปนางบุษบาได้ เกิดคลั่งไคล้รบเร้าให้พระบิดาไปขอ ท้าวดาหาก็ให้ไม่ได้ ท้าวกะหมังกุหนิงก็รักลูกมาก จึงยกทัพไปรบเพื่อแย่งชิงนางบุษบา ท้าวดาหาแจ้งข่าวให้ท้าวกุเรปันและจรกายกทัพมาช่วย ท้าวกุเรปันโปรดให้อิเหนาเป็นแม่ทัพยกไปช่วย อิเหนาจึงจำใจต้องจากนางจินตะหรายกทัพไปช่วยท้าวดาหารบจนได้ชัยชนะ และฆ่าท้าวกะหมังกุหนิงและวิหยาสะกำตาย หลังจากเสร็จศึกแล้ว อิเหนาได้เข้าเฝ้าได้ท้าวดาหา และเมื่อได้พบ "นางบุษบา" เป็นครั้งแรก อิเหนาถึงกับตะลึงหลงนางบุษบา เรื่องราวมันไม่ง่ายนักถ้าอิเหนาจะมารักกับบุษบาและครองคู่กัน ต้องผ่านเหตุการณ์ต่าง ๆ มากมาย..

- บทละครเรื่องอิเหนา พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
- ความสัมพันธ์ของตัวละคร
- คำศัพท์ภาษาชวา

ตอนที่ 1 กำเนิดอิเหนา บุษบาและพระโอรสพระธิดา
ตอนที่ 2 งานศพที่เมืองหมันหยา
ตอนที่ 3 อิเหนาลอบรักนางจินตะหรา
ตอนที่ 4 อิเหนาเสด็จประพาสป่า
ตอนที่ 5 อิเหนารบกับระตูบุศสิหนา
ตอนที่ 6 อิเหนาเสด็จเข้าเมืองหมันหยา
ตอนที่ 7 อิเหนาตัดรอนบุษบา
ฯลฯ

- การอ่านวรรณคดีไม่ว่าจะเรื่องใดก็ตามผู้อ่านจะได้รับประโยชน์ของการสร้างพื้นฐานทางภาษาเป็นหลัก ส่วนคุณค่าในด้านเนื้อเรื่อง "บทละครเรื่องอิเหนา" มีโครงเรื่องและเนื้อเรื่องที่สนุก โครงเรื่องสำคัญเป็นเรื่องการชิง "บุษบา" ระหว่าง "อิเหนา" กับ "จรกา"
- เรื่องความรักระหว่างอิเหนากับบุษบา เนื้อเรื่องสำคัญก็คือ "อิเหนา" ไปหลงรัก "จินตะหรา" ทั้งที่มีคู่หมั้นอยู่แล้วซึ่งก็คือ "บุษบา" ทำให้เกิดปมปัญหาต่าง ๆ การเลือกใช้ถ้อยคำดีเด่นและไพเราะกินใจ คำสัมผัสในบทกลอน แม้ว่าอิเหนาจะมีเนื้อเรื่องและชื่อตัวละครเป็นภาษาชวา แต่การดำเนินเรื่องนั้นมีลักษณะความเป็นไทย อีกทั้งองค์ผู้ทรงพระราชนิพนธ์และกวีราชสำนักท่านอื่นๆ ที่ได้ร่วมชุมนุมในการร้อยรสคำกลอนในบทละคร อาทิ รัชกาลที่ ๓, สุนทรภู่ เป็นต้น ได้ฉายภาพชีวิตของคนในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ ขนบธรรมเนียมประเพณี พระราชพิธีต่าง ๆ และการละเล่น ฯลฯ ได้ตรงความเป็นจริง และถือได้ว่าเป็นเอกสารชั้นต้นในการศึกษาประเพณีต่าง ๆ ในอดีตได้เป็นอย่างดี..