ขุนหลวงหาวัด กษัตริย์ผู้เสียสละราชย์

    จากกรุงศรีอยุธยาสู่กรุงอมรปุระและบั้นปลายพระชนมชีพในกรุงอมรปุระจากหลักฐานพม่า สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 4 หรือพระนามซึ่งเป็นที่รับรู้กันทั่วไปว่า "สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร"  "ขุนหลวงดอกมะเดื่อ"  "ขุนหลวงหาวัด" และ "ขุนหลวงประดู่ทรงธรรม" เป็นพระมหากษัตริย์พระองค์ก่อนสุดท้ายของกรุงศรีอยุธยา ก่อนการเสียกรุงศรีอยุธยา เมื่อ พ.ศ. 2310 ครั้นเมื่อเสียกรุงศรีอยุธยาแล้ว สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร ทรงเป็นพระบรมวงศานุวงศ์ชั้นสูงของกรุงศรีอยุธยาที่ต้องเสด็จไปประทับ ณ ประเทศพม่ากว่า 30 ปี ทั้งในเมืองรัตนปุระอังวะ และเมืองอมรปุระในสมณเพศจนกระทั่งสวรรคตและถวายพระเพลิงพระศพที่นั่น พระราชประวัติของสมเด็จพระเจ้าอุทุมพรจึงมีความน่าสนใจ และควรศึกษาเป็นอย่างยิ่ง เพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับพระราชประวัติของสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร หรือ ขุนหลวงหาวัด ได้อย่างชัดเจนมากขึ้น อ.ศานติ จึงได้พยายามศึกษาและเรียบเรียงเรื่องราวของ "สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร" ตามที่ปรากฏหลักฐานทางประวัติศาสตร์ต่าง ๆ มานำเสนอเพื่อให้เห็นภาพพระราชประวัติของสมเด็จพระเจ้าอุทุมพรได้อย่างชัดเจนมากขึ้น โดยเฉพาะเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับพระราชประวัติหลังสงครามคราวเสียกรุงศรีอยุธยา ใน พ.ศ. 2310 อันทำให้พระองค์ต้องเสด็จไปประทับในเมืองพม่าจนกระทั่งสวรรคต

1. สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร ในการรับรู้ของเอกสารอยุธยา-พม่า
2. การเมืองเรื่องสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร
3. ศึกอลองพญา ลาพระผนวชสู้ศึก ศึกมังระ ไม่สละสมณเพศ
4. จากอยุธยาสู่อังวะ และอมรปุระ : เส้นทางสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร
5. บั้นปลายพระชนมชีพในอมรปุระ จากหลักฐานพม่า

เรื่องราวของพระเจ้าอุทุมพรนั้นมีปรากฏอยู่อย่างกระเส้นกระสายในหน้าประวัติศาสตร์ศาสตร์ขณะที่ช่วงระยะเวลาการครองราชย์ก็สั้นมาก การฟื้นพระราชประวัติจึงจำเป็นต้องกระทำควบคู่ไปกับการให้ภาพ บริบททางประวัติศาสตร์ ที่แวดล้อมพระเจ้าอุทุมพร ซึ่งอาจารย์ศานติทำได้โดยปราศจากข้อติ ประเด็นที่ควรยกมาเป็นตัวอย่างคือการนำเสนอเรื่องเส้นทางเดินทัพ
    -- ศ.ดร.สุเนตร ชุตินธรานนท์ --