ประวัติศาสตร์สังคมว่าด้วยส้วมและเครื่องสุขภัณฑ์ในประเทศไทย

    ไม่ว่าจะในอดีตหรือปัจจุบัน เมื่อมนุษย์เป็นทุกข์ย่อมต้องหาหนทางแห่งการปลดทุกข์เป็นธรรมดา นั่นทำให้สิ่งประดิษฐ์แห่งการปลดทุกข์นามว่า "ส้วม" ถือกำเนิดขึ้น จนกลายเป็นสิ่งสำคัญที่มนุษย์จะขาดเสียมิได้

    การกลับมาอีกครั้งในรอบ 2 ทศวรรษของ "ประวัติสังคมว่าด้วยส้วมและเครื่องสุขภัณฑ์ในประเทศไทย" ผลงานสุดคลาสสิกโดย "มนฤทัย ไชยวิเศษ" ที่จะพาผู้อ่านย้อนรอยส่องส้วมและวิถีการขับถ่ายของคนในสังคมไทย ตั้งแต่ก่อนทศวรรษ 2440 จนถึงทศวรรษ 2540 จากยุคที่ผู้คนยังต้องขับถ่ายในทุ่ง ในท่า ในป่า กระทั่งสังคมวิวัฒน์มาถึงช่วงการรับอิทธิพลตะวันตก ซึ่งเมื่อนั้นเองที่ส้วมค่อย ๆ เข้ามาเปลี่ยนวิถีการขับถ่ายของคนไทย

    ประวัติศาสตร์ส้วมมากกว่า 1 ศตวรรษนี้ สะท้อนภาพสังคมไทยในหลากหลายมิติ ทั้งวิถีชีวิต สถานะชนชั้น สุขอนามัย ความมั่นคง อารมณ์ขัน เรื่อยไปจนถึงสัญญะในโฆษณา หรือแม้แต่รอยขีดเขียนตามผนังห้องน้ำ มากกว่ารองรับการปลดทุกข์ คือการอยู่คู่กับวิถีชีวิตของมนุษย์ในทุกยุคทุกสมัย และนี่คือเรื่องราวของส้วมที่รอให้ผู้อ่านได้ติดตาม...

1 บทนำ
- แนวคิดเรื่องส้วมและสุขภัณฑ์ ในบริบทของการศึกษาประวัติศาสตร์สิ่งใหม่

2 ส้วมในสังคมเดิม
- คำศัพท์ที่ใช้เกี่ยวกับ "ขี้" "สถานที่ขี้" และที่มาของ "ส้วม"
- ความคิด ความเชื่อ และทัศนคติต่อ "ขี้"
- ความคิด ความเชื่อ และทัศนคติต่อการทำความสะอาดร่างกาย
- สภาพแวดล้อมกับการขับถ่ายในสังคมเดิม กับเรื่องส้วมสุโขทัย
- รูปแบบวิถีชีวิตกับการขับถ่าย และชำระร่างกายของคนในสังคมเดิม

3 ส้วมในสังคมยุค "ศิวิไลซ์แบบฝรั่ง" (ทศวรรษ 2440-2490)
- ส้วมกับพัฒนาการทางสังคมก่อนทศวรรษ 2440
- ช่วงแรกรับความเปลี่ยนแปลง (ทศวรรษ 2440-2450)
- ช่วงประยุกต์กับท้องถิ่น (ทศวรรษ 2460-2490)

4 ส้วมในสังคมยุค "มาตรฐานชีวิตแบบอเมริกัน" (ทศวรรษ 2500-2540)
- ช่วงเร่งรัดพัฒนา (ทศวรรษ 2500-2520)
- ช่วงบริโภคนิยม (ทศวรรษ 2530-2540)

5 สรุป
- ส้วมกับประวัติศาสตร์สังคมไทย
- ส้วมกับกระบวนการรับสิ่งใหม่
- ส้วมกับปรากฏการณ์ทางความคิด
- ส้วมกับวันพรุ่งนี้