นิทานเวตาล

    เริ่มต้นที่เรื่องราวของพระเจ้าวิกรมาทิตย์ ในฐานะกษัตริย์แห่งสังคมอินเดียยุคโบราณองค์หนึ่ง   พระองค์ทรงเป็นกษัตริย์นามระบือสามารถทั้งการศึกและการปกครองไพร่ฟ้า แต่ถูก "โยคี" ตนหนึ่ง ซึ่งปลอมตัวเป็นพ่อค้า มาทำอุบายแยบยลใกล้ชิด และลวงพระองค์ให้หลงกล   ต้องสัญญาด้วยการบำเพ็ญความ "ข่ม" คือ อดกลั้นต่อความจ้วงจาบ เย้ยเยาะของ "เวตาล" ค้างคาวตัวใหญ่ ทรวดทรงหน้าตาอัปลักษณ์ดังซากศพ   ซึ่งทำหน้าที่เป็นตัวเดินเรื่อง เล่านิทานซ้อนนิทาน เป็นช่วงๆ นำพาพระเจ้าวิกรมาทิตย์เดินทางมาถึงจุดหมายที่ "โยคี" กำลังกระทำพิธีสำคัญ   ซึ่งก็คือพิธีลอบปลงพระชนม์พระองค์และพระราชโอรสนั่นเองความเพียรพยายามในการ "ข่ม" พระองค์เองให้ "นิ่ง" เป็นและ "แกล้งโง่" เป็น รวมทั้งการรู้จักระแวดระวัง

    พระองค์ทุกระยะทุกฝีก้าวทุกขณะจิต เป็นผลให้เวตาลผู้ทำหน้าที่ตามคำบัญชาของ "โยคี" ผู้หมายปองร้ายพระราชาล่อลวง หยามหยันพระองค์ต่างๆ นานาไม่สำเร็จ   และยังเกิดความสะเทือนใจ กลับเป็นฝ่ายช่วยเหลือแนะนำพระองค์ให้พ้นภัย   ในตอนท้ายเรื่อง น.ม.ส. ทรงไขปัญหาความเป็นมาของเรื่องราว ผ่านคำพูดของเวตาล...

- ต้นเรื่อง
- เรื่องที่ 1-เรื่องที่ 10
- ปลายทาง

นิทานเวตาล เป็นวรรณคดีอินเดียที่ชาวไทยคุ้นเคยกันพอสมควร ชาวไทยที่อายุเลยเลขสี่คงพอจะจำได้ เพราะต้องอ่าน นิทานเวตาลพระนิพนธ์กรมหมื่นพิทยาลงกรณ (น.ม.ส.) ในเเบบเรียนวรรณคดีไทย
    -- ทองเเถม นาถจำนง --

    ความรุ่มรวยเสน่ห์ของนิทานเวตาล นอกจากจะอยู่ที่เนื้อเรื่องของตัวนิทานแล้ว อารมณ์ขันของ น.ม.ส. ก็เป็นส่วนหนึ่งที่เสริมรสชาติตามแบบไทยๆ อารมณ์ขันในนิทานเวตาลพบได้จากการใช้สำนวนหรือคำที่ออกจะประชดตัวละครบ้าง คำที่ให้ภาพขัดแย้งกับบริบทบ้าง หรือคำง่ายๆ แต่ให้ภาพน่าขบขัน
    -- ธเนศ เวศร์กาดา --

    การอ่านนิทานให้ได้รสชาติสูงสุด มิใช่อ่านเพียงให้ได้รสความเพลิดเพลินเท่านั้น พินิจตัวอย่างเค้าโครงหลักของเรื่องและข้อความที่ยกมาแล้วจะเห็นว่า ทุกคำ ทุกความ มีความหมาย ซ่อนเงื่อนซ่อนปมไว้หลายชั้นเชิง การอ่านความหมายระหว่างบรรทัดจึงเป็นความสนุกสนานทางปัญญาอย่างหนึ่ง ผู้อ่านจะพบว่า ผู้ที่ได้ชื่อว่า "ปราชญ์กวี" เช่น น.ม.ส. ทรงพระอริยภาพลึกล้ำเพียงใด...
    -- ชลธิรา สัตยาวัฒนา --